Birleşik Krallık’ta Endometriozisli Kadınlarda Kardiovasküler Hastalıkların Riski: Retrospektif Karşılaştırmalı Kohort Çalışma

Çalışmanın amacı:

Birleşik Krallık’ta üreme çağındaki kadınlarda endometriozis insidans ve prevalansını tanımlamanın yanı sıra endometriozis ile kardiovasküler risk arasındaki ilişkinin değerlendirilmesidir.

Çalışmanın önemi:

Kadınlarda cinsiyete spesifik kardiovasküler risk faktörleri olarak bilinen polikistik over sendromu, olumsuz gebelik sonuçları ve erken menopozun yanı sıra endometriozisle olan ilişkisinin araştırılması ve endometriozisli hastaların kardiovasküler hastalıkların önlenmesi açısından hedef grup olmasıdır.

Çalışmada ne yapıldı?

• Uzun dönem kardiovasküler sonuç riskini değerlendirmek için popülasyona dayalı retrospektif (geriye dönük) kohort çalışma yapıldı. Endometriozis tanısı olan (maruz kalan) ve endometriozis tanısı olmayan (maruz kalmamış) genel popülasyondan eşleştirilmiş kontroller 1 Ocak 1995 ile 31 Aralık 2018 arasında belirlendi. Maruz kalan ile maruz kalmayan gruplardaki kardiovasküler sonuç oranları karşılaştırıldı.
• Maruziyet (endometriozis) uygun tanı kodları ile belirlendi. Hem cerrahi olarak konfirme edilen hem de klinik şüpheye dayalı hekim tarafından tanı konan vakalar çalışmaya dahil edildi.
• Primer sonuçları iskemik kalp hastalığı, kalp yetmezliği ve serebrovasküler hastalık dahil olmak üzere çeşitli kardiovasküler hastalıkların tanısı oluştururken sekonder sonuçları aritmi, hipertansiyon ve tüm nedenlere bağlı ölüm oluşturmaktaydı.
• Çalışmada muhtemel karışıklığa neden olan değişkenler arasında yaş, Townsend yoksunluk indeksi, sigara içme, lipid (yağ) düşürücü ilaçlar, vücut kitle endeksi (VKİ), kontraseptif (doğum kontrol hapı) (KOK) kullanımı, alkol kullanımı, preeklampsi (gebelik hipertansiyonu) hikayesi, gestasyonel diabetes mellitus (gebelik şekeri) hikayesi, polikistik over sendromu (PKOS), gebelik kaybı (düşük, ölü doğum), preterm (erken) doğum, erken menopoz, prematür over yetmezliği, pelvik inflamatuar hastalık (PID), migren, histerosalpingoooforektomi (rahim, yumurtalık ve tüplerin alınması) ve bağ doku bozuklukları bulunmaktadır.

Çalışmanın Sonuçları:

• 16-50 yaş arasındaki İngiliz kadınlarda yıllık endometriozis insidansı 1998 yılında 10000 kişi-yılında 12.3 iken 2017 yılında 10000 kişi-yılında 11.5’tir. 20 yıllık takip süresince yıllık insidans göreceli olarak stabil kalmıştır. Yıllık endometriozis prevalansı ise 1998’de 10000 kişide 119.7’den 2017’de 10000 kişide 201.3’e çıkmıştır. 26-35 yaş grubundaki kadınlarda insidans en yüksektir. 26-30 yaş grubunda 10000 kişi-yılda 16.1 iken 31-35 yaş grubunda 15.1’dir.
• 16-50 yaş arasındaki toplam 279.759 kadın kardiovasküler risk analizine dahil edilmiştir. 56.090’ını endometriozisli kadınlar oluştururken 223.669’unu kontroller oluşturmaktadır. Her iki grupta da demografik, yaşam tarzı, tıbbi ve reprodüktif özellikler benzerdir. Median yaş her 2 grupta da 36.7, endometriozisi olan grupta kadınların %14.2’si obez iken kontrol grubunda kadınların %14’ü obezdir. Endometriozisli kadınlar endometriozisi olmayan kadınlarla karşılaştırıldığında bağ doku bozuklukları, düşük hikayesi, PKOS, PID, migren, GnRH agonisti ve KOK için güncel reçetesinin olma olasılığı daha fazladır.
• Kardiovasküler hastalıklar endometriozisi olan kadınların 574’ünde (%1.03) endometriozisi olmayan kadınların 1676’sında (%0.75) belirlenmiştir. Kaba tehlike oranı endometriozis olan kadınlarda endometriozisi olmayanlar ile karşılaştırıldığında 1.16’dır. Düzeltilmiş modelde (demografik, yaşam tarzı özellikleri, hipertansiyon, diabetes mellitus ve reprodüktif hikaye) çeşitli kardiovasküler hastalıklar için daha yüksek risk ile ilişkilidir.
• Kardiovasküler hastalıklar tek tek ele alındığında endometriozisi olan kadınlar endometriozisi olmayanlar ile karşılaştırıldığında iskemik kalp hastalığında düzeltilmemiş tehlike oranı 1.26’dır. Düzeltilmiş modelde endometriozis iskemik kalp hastalığında %40 daha yüksek risk ile ilişkilidir.
• Serebrovasküler hastalıkta kaba tehlike oranı 1.13’tür. Düzeltilmiş modelde endometriozis ile serebrovasküler hastalık arasındaki ilişki anlamlıdır.
• Kalp yetmezliğinde ise endometriozis olan kadınlar endometriozisi olmayanlar ile karşılaştırıldığında daha düşük kalp yetmezliği riski saptanmıştır. Düzeltilmiş modelde endometriozis ile kalp yetmezliği arasında ilişki yoktur.
• Aritmi için kaba insidans oranı endometriozisi olan ve olmayan kadınlarda 1000 kişi-yılı için sırasıyla 0.92 ve 0.72’dir. Endometriozisi olan ve olmayan kadınları karşılaştıran düzeltilmemiş tehlike oranı 1.26’dır. Düzeltilmiş modelde endometriozis %26 daha yüksek aritmi riski ile ilişkilendirilmiştir.
• Hipertansiyon için kaba insidans oranı endometriozisi olan ve olmayan kadınlarda 1000 kişi-yılı için sırasıyla 6.99 ve 6.52’dir. Kaba tehlike oranı 1.06’dır. Düzeltilmiş modelde endometriozis daha yüksek hipertansiyon riski ile ilişkilidir.
• Kaba mortalite oranı endometriozisi olan ve olmayan kadınlarda 1000 kişi-yılı için sırasıyla 0.90 ve 1.46’dır. Düzeltilmiş tehlike oranı 0.66’dır.

Kısa Özet

Kardiovasküler hastalıklar dünya genelinde ölümlerin başta gelen nedenlerindendir. Yaşa ve cinsiyete göre verilerde ileri yaşlarda (>55 y) kardiyovasküler mortalitenin (ölüm) istikrarlı bir şekilde azaldığı ancak genç erişkinlerde (<55 y) bu azalmanın yavaşladığı gösterilmiştir. Olumsuz gebelik sonuçları, polikistik over sendromu ve erken menopozun cinsiyete spesifik risk faktörleri arasında olduğu bilinirken endometriozisle olan ilişkisi hakkında veriler kısıtlıdır.

Popülasyona dayalı retrospektif kohort çalışmada endometriozisi olan kadınlar olmayanlar ile karşılaştırıldığında kardiovasküler hastalıkların artmış olduğu gösterilmiştir. Endometriozis çeşitli kardiovasküler hastalıklar, iskemik kalp hastalığı, serebrovasküler hastalık, aritmi, hipertansiyon için daha yüksek risk ile ilişkilidir. Kalp yetmezliği ile endometriozis arasında bir ilişki bulunamamıştır.

1998 ile 2017 yılları arasında endometriozisin yıllık insidansı yıllar içinde stabil olarak seyretmiştir. Aynı süre boyunca endometriozisin yıllık prevalansında istikrarlı bir artış vardır.

Bu durumu endometriozisli kadınlar ile endometriozisi olmayan kadınlar karşılaştırıldığında 20 yıllık takip süresince endometriozislilerde izlenen daha uzun sağkalımın, stabil yıllık insidans oranı ile artan yıllık prevalansı açıklamaktadır.

Yapılan bu çalışma aritmi riski ile endometriozisi değerlendiren şu ana kadar bilinen ilk çalışmadır. Bulgular kronik inflamatuar durumların aritmi riskinde artış ile ilişkili olduğunu gösteren daha önceki çalışmalar ile örtüşmektedir.

Sonuç olarak bu çalışmada endometriozis ile kardiovasküler hastalıkların riskinde artış olduğu tespit edilmiştir. Endometriozis ile kalp yetmezliği riski arasında ilişki saptanmamıştır. Yapılacak araştırmalar, endometriozisin erken tedavisinin ve primer kardiovasküler hastalıkları önleme stratejilerinin endometriozisli genç kadınlarda kardiovasküler hastalık riskini azaltmada etkili olup olamayacağına odaklanmalıdır.

Kaynak: Okoth, Kelvin, et al. Risk of cardiovascular outcomes among women with endometriosis in the United Kingdom: A retrospective matched cohort study. BJOG: An International Journal of Obstetrics & Gynaecology (2021).

Çeviren: Dr. Işık Sözen