Close
Mart endometriozis farkındalık ayı. Bu nedenle gelin birçok kadının sessizce acı çektiği bu elden ayaktan düşüren hastalık hakkında bir şeyler öğrenelim.
Tahmini olarak 10-55 yaş arası her 10 kadından biri ya da 700.000 Avusturalyalı kadın bu hastalıktan muzdariptir. Aynı zamanda bu hastalık Avusturalya’ya yıllık 6 milyar dolarlık üretkenlik kaybına mal olmaktadır.
New South Wales Üniversitesi’nde jinekolojik cerrahi profesörü olan Endometriosis Avustralya tıbbi direktörü Dr. Jason Abbott, bireye ve topluma doğrudan finansal maliyetin yanı sıra fırsat maliyeti de getiriyor “diyor. “Bu, hastalığı olan ve işten uzak durmak isteyen kadınlara, mesleki ve sosyal hedeflerine ulaşmak için aynı fırsatların tanınmayabileceğini ve bu da durumun hepsini büyük ölçüde etkilediği anlamına geliyor.”
Endometriozis sıklıkla sessizce acı çektirir, fakat son zamanlarda aktris Lena Dunham, bu hastalıkla olan savaşı ve sonrasında geçirdiği histerektomi hakkında konuşarak adını duyurmuştur. Bu hastalık rahim içini döşeyen dokunun vücudun başka bölgelerinde gelişmesine ve şiddetli pelvik ağrı gibi semptomlara yol açar. Doğurganlığa zarar verebilir. Endometriozis sıklıkla üreme organlarını etkilerken, barsak ve mesanede (idrar kesesi) de sık olabilmektedir, ayrıca bazen kasları, eklemleri, akciğeri ve beyni de etkiler.
Nasıl teşhis edilir?
Endometriozisi olan kadınların üçte ikisinin 20 yaşından önce belirtileri vardır. Buna rağmen tanı konması ortalama 7 ila 10 yıl almaktadır.
Dr. Abbott “Hastalığın erken semptomlarını gösteren kadınların %61’ine onların normal olduğu, onlarla ilgili yolunda gitmeyen bir şey olmadığı söylenir ve bu tanının erken olmayışına katkı sağlayan en önemli faktördür.” demektedir. “Tanı sorununu daha karmaşık hale getiren, sadece ameliyatla alınan doku örnekleriyle hastalığın onaylanması ve şu an için ilgili herhangi bir kan testi uygulaması olmayışıdır.”
Dr. Abbott genç ve ergenlik çağındaki kızların endometriozisi olamayacağının uzun zamandır süregelen bir şehir efsanesi olduğunu söylüyor. “ Bu kesinlikle doğru olamaz. İnvazif bir cerrahi girişim planlanmamış olsa bile, genç kızlarda kronik ağrı problemini tanımak, semptomları dinlemek ve yönetmek önemlidir.” diyor.
İyi haber şu ki endometriozis oranları yükselmiyor ve doktorlar bunu tespit etmekte giderek daha başarılı hale geliyorlar.
Endometriozise yol açan nedir?
Dr. Abbott hastalığa yol açan durumun halen kesin olarak bilinmediğini fakat genlerin hastalık gelişiminde önemli bir rol oynadığını söylüyor. Ayrıca genetik ve hastalığın farklı şekilleri, semptomların nasıl ortaya çıktığı ve kadınların farklı tedavilere nasıl tepki vereceği üzerinde rol oynuyor.
Dr. Abbott “Eğer endometriozisi olan bir kız kardeşin ya da annen varsa hastalığa yakalanma olasılığın yedi kat fazla oluyor, bu nedenle önemli bir geçmiş faktörü oluyor.” diyor. “Birçok kadın şiddetli adet ağrısını normalleştirebilir ve güçlü genetik bağlardan dolayı kızlarına aynı durumu onların da yaşadığını ve bunun normal olduğunu söyleyebilir. Ne var ki bu durum yeni nesil annelerinde değişiyor.”
Tedavi seçenekleri nelerdir?
Maalesef Dr. Abbott çoğu doktorun da adet ağrısını normalleştirdiğini söyledi. “Gerçek şu ki eğer ağrılı adet dönemleri hayatınızı etkiliyorsa –altta yatan tanı ne olursa olsun- başlangıç tedavilere cevap vermiyorsanız, bu durumun yönetimi için bir şeyler yapmanız ve ileri araştırmaların yapılması gerekmektedir.”
Dr. Abbott, semptomlar için kullanılan çok çeşitli tedavilerin mevcut olduğunu ve çoğu zaman yaklaşımın kadının semptomlarına ve tedaviye olan yanıtına göre değiştiğini söyledi.
Ağrı kontrolü ve anti-enflamatuarlar
Endometriozis ve ağrılı kadınlar için ilk tedavi yöntemi, ağrıyı parasetamol ve antienflamatuarlar gibi analjeziklerle tedavi etmektir. Dr. Abbott, basit analjezikler ve daha güçlü opioid analjeziklerin semptomları azalttığını ve yaşam kalitesini ve verimliliği artıracağını söylemekte.
“Anti-enflamatuar ilaçlar, doğası gereği enflamatuar bir hastalık olan endometriozisin lokal etkilerini azaltmaya yardımcı olabilir.”
Hormonal ilaçlar
Oral kontraseptif haplar (doğum kontrol hapları) ve çeşitli progesteron formları, hastalığı çeşitli yollarla kontrol etmeyi amaçlar. Öncelikle eğer hormon yumurtalık çalışmasını baskılarsa pelvis içinde östrojen düzeyi belirgin biçimde azalır. Dr. Abbott, endometriozis östrojen kaynaklı bir hastalık olduğu için, östrojen düzeylerini azaltmanın, gerileme sağlamasa da, lezyonun ilerlemesini kontrol altına alacağını belirtmekte.
“ Progesteronun hap ve diğer formları, lezyonun hem pelvik yüzey hem de organlar üzerine yapışma şeklini değiştirerek, hem de anormal yerleşmiş endometriyum dokusunu temizleyen doku yolaklarını iyileştirerek lezyonlarda direk azalmaya yol açabilmektedir.”
Bir başka amaç da normal döngüde yükselen ve düşen hormonların yol açtığı ağrı semptomlarını azaltmaktır.
Dr.Abbott “İlaç tedavisi açısından, hormon tedavisi ve ağrı kesici seçenekleri hala tedavinin önemli bir parçası olmaya devam ediyor. Tek başına iki yıllık ilaç tedavisiyle semptomların tekrarlama ihtimali %50 veya daha fazla olabilir.” demektedir.
Peki ya ameliyat?
Cerrahi, hastalığı hem tedavi etmede hem de tanı koymada kullanılan bir araçtır.
Dr. Abbott “Tedavi için en çok tercih edilen yöntem derin ve yüzeyel dokulardaki tüm lezyonları kesip çıkarmaktır.” diyor. “Ameliyat, pataloji testi için dokunun gönderilmesine olanak sağlayarak kesin bir tanı getiriyor. Barsaklar, mesane, pelvisteki kan damarlarının etrafındaki lezyonları kesmek risklidir ve sıklıkla uzman cerrahi yetenekler gerektirmektedir, birçok şiddetli vaka için bir cerrahi ekibi gerekli olabilir.”
Cerrahi teknikler çok ilerledi, laparoskopi (kapalı operasyon) açık cerrahiye göre çok daha hızlı işe dönüş sağlamakta, tek başına cerrahi yaklaşımda semptomların tekrarlaması iki yılda %20, beş yılda %35-50 civarındadır. Dr Abbott, diğer tedavi seçeneklerinin spesifik kas sorunları için fizyoterapiyi içerdiğini ve tamamlayıcı ve alternatif ilaçların biraz rahatlama sağlayabileceğini, ancak bu terapiler için daha çok bilimsel çalışmalara ihtiyaç olduğunu belirtti.
Histerektomi (rahim alınma operasyonu) ne zaman uygundur?
Dr. Abbott “Histerektomi, bazı kadınlar için eğer şiddetli ağrılı adet dönemleri varsa, ailesini tamamen kurmuşsa ve riskler ile faydalar hakkında tamamen bilgilendirildiyse, uygulanabilir bir seçenek olabilir.” dedi. “ Histerektomi ile ilgili asıl mesele bunun bir sona erme olmasıdır, bunu anlamak önemlidir.”
Histerektomi Avustralya’da ne sıklıkla kullanılıyor?
Dr. Abbott, Avusturalya’da her yıl uluslararasında karşılaştırıldığında dünyadaki en yüksek oranlardan biri olan 30.000 histerektomi olduğunu söylüyor. Bununla birlikte, bunların sadece %8’i endometriozis için yapılmakta, yani yılda 2400 kadarı. Bu endometriozisli kadınlara oranlandığında küçük bir rakam.
Histerektomi endometriozis için neden kesin iyileşme sağlamaz?
Histerektomi geçirdikten sonra bile hala endometriozisten muzdarip olabilir misiniz?
Dr. Abbott “Histerektomi geçiren kadınlarda yumurtalıklar sıklıkla korunur ve genç kadınlarda hormonal denge, kemik, kalp sağlığı gibi sağlığın birçok yönü için çok önemlidir.”diyor.
“Yumurtalıklar östrojen ürettiğinden ve histerektomi uterusun (rahmin) çıkarılması olduğundan, histerektomi sonrası devam eden endometriozis olması kesinlikle mümkündür. Durumun büyük bir kısmı genetiktir ve histerektomi, genleri “devre dışı bırakmaz” ve semptomların tekrarlaması mümkündür.”
Dr.Abbott, bir histerektomi yapıldığında, aynı zamanda hastalıklı lezyonlarının çıkarılmasının gerekli olduğunu söylemekte. “Lezyonlar bırakılırsa ancak normal bir organ çıkarılırsa operasyondan kesinlikle hiçbir faydası olmaz.”
“Dolayısıyla, histerektomi endometriozis için hiçbir zaman bir “tedavi” olarak görülmemeli ve halen etkin bir tedaviye sahip değiliz. Acil olarak ihtiyaç duyduğumuz şey, 700.000’den fazla Avustralyalı kadını etkileyen ve kadına, ailesine ve toplumuna etki eden, yaşam kalitesinde büyük bir azalma ile ilişkilendirilen bu hastalığa yönelik araştırmalara daha fazla destek vermektir. ”
EndoMarch, endometriozis için maddi destek ve farkındalık yaratmak için dünya çapında bir kampanyadır. 24 Mart’ta resmi bir EndoMarch çay ve yemek ziyafetine katılarak, para sağlanmasına yardımcı olabilirsiniz.
Kaynak Site: vogue.com.au
Çeviren: Stj. Dr. Tuğba Buket ÇALIŞKAN
Osmanağa Mah. Osmancık Sok. Betül Han No:8 D:4 Kadıköy, İstanbul, İstanbul
0532 515 69 99
info@endometriozisdernegi.org
